আমাৰ চাৰিওকাষৰ পদাৰ্থবোৰ বিশুদ্ধনে? নৱম শ্ৰেণীৰ বিজ্ঞান - অধ্যায় ২

(a) পটেছিয়াম নাইট্রেটৰ সংপৃক্ত দ্ৰৱ এটা প্রস্তুত কৰিবলৈ 313Kউষ্ণতাত 50 গ্রাম পানীত কিমান গ্রাম পটেছিয়াম নাইট্রেট দ্ৰৱীভূত কৰিব লাগিব ?
(b) 353K উষ্ণতাত প্রজ্ঞাই পটেছিয়াম। ক্ল’ৰাইডৰ এটা সংপৃক্ত দ্ৰৱ প্ৰস্তুত কৰি সাধাৰণ উষ্ণতালৈ ঠাণ্ডা হ’বলৈ থৈ দিলে। দ্ৰৱটো ঠাণ্ডা হলে তেওঁ কি দেখিব? ব্যাখ্যা কৰা।
(c) প্ৰতিটো লৱণৰে দ্রবণীয়তা 293Kত নিৰ্দ্ধাৰণ কৰা। এই উষ্ণতাত কোনটো লৱণৰ দ্রৱণীয়তা আটাইতকৈ বেছি?
(d) লৱণৰ দ্ৰৱণীয়তাৰ ওপৰত উষ্ণতাৰপ্ৰভাৱ ব্যাখ্যা কৰা—

উত্তৰঃ
(a) 100 গ্রাম পানীত 313K উষ্ণতাত পটাছিয়াম নাইট্রেটৰ সংপৃক্ত দ্ৰৱ প্রস্তুত কৰিবলৈ 62 গ্রাম পটাছিয়াম নাইট্রেটৰ প্রয়ােজন।

50 gm পানীত পটাছিয়াম নাইট্রেট প্রয়ােজন হ’ব-
62 x 50/100 gm
= 6.2 x 5 gm
=31 gm

(b) পটাছিয়াম ক্ল’ৰাইডক 353K উষ্ণতাত সংপৃক্ত কৰি ঠাণ্ডা হ’বলৈ দিলে পটেছিয়াম ক্ল’ৰাইড গােটাআৰু কিছুমান গােটা-জুলীয়া আকাৰত পৃথক হব।।
(c) KNO, ৰ দ্ৰাৱতা 293K উষ্ণতাত 32 gm NaCl ৰ দ্ৰাৱতা 293K উষ্ণতাত = 36gm
KCI দ্ৰাৱতা 293K উষ্ণতাত = 35 gm
NHCl ৰ দ্ৰাৱতা 293K উষ্ণতাত = 37gm
এমনিয়াম ক্ল’ৰাইড (NHCl) ৰ দ্ৰাৱতা আটাইতকৈ বেছি।

(d) লৱণৰ দ্ৰৱত উষ্ণতা বৃদ্ধি কৰাৰ লগে লগে দ্ৰৱণৰ দ্ৰাৱতা বৃদ্ধি পায়।

4. উদাহৰণ দি ব্যাখ্যা কৰা-
(a) সংপৃক্ত দ্ৰৱ।
(b) বিশুদ্ধ পদার্থ।
(c) কলয়ড।
(d) প্রলম্বন।
উত্তৰঃ (a) দ্ৰৱ এটাৰ আয়তন একে থকা অৱস্থাত দ্ৰাৱ পদাৰ্থৰ গাঢ়তা বঢ়াই দিলে ইয়াক দ্রবীভূত কৰাটো কঠিন হৈ পৰে। অৱশেষত এনে এটা অৱস্থাপ্রাপ্ত হয় যে তাৰ পিছত দ্ৰাৱ পদার্থক আৰু বেছি দ্রবীভূত কৰিব নােৱাৰি। এই দ্ৰৱটোক সংপৃক্ত দ্ৰৱ বােলে।

(b) যি পদার্থ মাত্র একেবিধ অণুৰ দ্বাৰা গঠিত, তাক বিশুদ্ধ পদার্থ বােলে। বিশুদ্ধ পদার্থবােৰ সদায় এটা নির্দিষ্ট উষ্ণতাত গলে বা গােটা অৱস্থাপিত হয় আৰু নির্দিষ্ট উষ্ণতাত উতলে বা তৰলীকৃত হয়। উদাহৰণস্বৰূপে- বিশুদ্ধ বৰফ সদায় 0 °C উষ্ণতাত গলে আৰু পানী সদায় 0 °C উষ্ণতাত ঘনীভূত হয়। আনহাতে বিশুদ্ধ পানী সদায় 100 °C উষ্ণতাত উতলে আৰু 100 °C উষ্ণতাত পানী ভাপ আৰু তৰল অৱস্থাপ্রাপ্ত হয়।

(c) যি দ্রৱৰ কণিকাবােৰ খালী চকুৰে দেখা নাযায় আৰু দুৰটোক সহজে পৃথক কৰিব নােৱাৰি তাক কলয়ড দ্ৰৱ বােলে। যেনে- গাখীৰ, চিয়াঁহী,
তেজ আদি।।

(d) যিবােৰ অসমত্ব মিশ্ৰণত কণিকাবােৰ খালী। চকুৰে দেখা যায়, সেইবােৰ মিশ্ৰণক প্রলম্বণ বােলে। কোনাে এটা মিশ্রণ নােজোকাৰাকৈ থৈ দিলে প্রলম্বণ এটাৰ কণিকাবােৰ তলত গােট খায়। তলটো সাৱধানে বাকি প্রলম্বণ এটাৰ কণিকাবােক পৃথক কৰিব পাৰি। যেনে- চক আৰু পানীৰ মিশ্রণ, বােকা আৰু পানীৰ মিশ্ৰণ আদি।

5. তলৰ মিশ্ৰণবােৰ সমসত্ব নে অসমত্ব শ্রেণীভূক্ত কৰা।
চডা পানী, কাঠ, বায়ু, মাটি, ভিনেগাৰ, চেকি লােৱা চাই।
উত্তৰঃ সমসত্ব মিশ্রণবােৰ- চ’ডা পানী, বায়ু, ভিনেগাৰ, চেকিলােৱা চাহ।
অসমসত্ব মিশ্রণবােৰ- কাঠ, মাটি

6. তােমাক দিয়া বৰণহীন তৰল এটা বিশুদ্ধ পানী বুলি কিদৰে প্ৰমাণ কৰিবা ?
উত্তৰঃ এটা তৰল পদার্থ বিশুদ্ধ বুলি প্রমাণ কৰিবলৈ তলত দিয়া কার্যকলাপ সম্পূর্ণ কৰিব লাগিব।
(i) মিহি ফিল্টাৰ কাগজৰ দ্বাৰা বৰণহীন তৰল পদার্থ চেকা হয়। যদি ফিল্টাৰ কাগজৰ ওপৰত কোনাে অৱশেষ জমানহয় তেন্তে তৰলখিনিক বিশুদ্ধ পানী বুলি কোৱা হয়।
(ii) এটা ছহূপেনত বৰনহীন পদার্থ উতলালে যদি কোনাে অৱশেষ নাথাকে তেন্তে তাক বিশুদ্ধ পানী বুলি ক’ব পাৰি।

7. তলৰ পদার্থবােৰৰ ভিতৰত কোনবােৰ “বিশুদ্ধ পদার্থ”ৰ শাৰীত পৰিব?
(a) বৰফ
(b) গাখীৰ
(c) লাে (d) হাইড্রক্লৰিক এছিড
(e) কেলচিয়াম অক্সাইড (f) পাৰা
(g) ইটা
(h) কাঠ
(i) বায়ু
উত্তৰঃ বিশুদ্ধ পদার্থবােৰ হ’ল- (a) বৰফ, (c) লাে, (d)হাইড্র’ক্লৰিক এছিড, (e) কেলছিয়াম অক্সাইড, (f) পাৰা।

৪. তলৰ মিশ্ৰণবােৰৰ মাজৰ পৰা দ্ৰৱণবােৰ বাছি উলিওৱা।

(a) মাটি (b) মাটি (c) বায়ু (d) কয়লা (e) চ’ড়া পানী।
(b) সাগৰৰ পানী
উত্তৰঃ দ্ৰৱণবােৰ হ’ল- (b) সাগৰৰ পানী, (c) বায়ু, (e) ছড়া পানী।

9. তলৰ কোনটোৱে “টিণ্ডেল প্ৰভাৱ” দেখুৱায়?
(a) লৱণৰ দ্ৰৱ
(b) গাখীৰ
(c) কপাৰ ছালফেটৰ দ্ৰৰ
(d) ষ্টাৰ্চৰ দ্ৰৱণ (Starch Solution)
উত্তৰঃ (b) গাখীৰ আৰু (d) ষ্টাৰ্চৰ দ্ৰৱ।

10. তলৰ দিয়াবিলাক মৌল, যৌগ আৰু মিশ্ৰণ হিচাপে শ্রেণীভূক্ত কৰা।
(a) ছডিয়াম (b) মাটি (c) চেনিৰ দ্ৰৱণ (d) ছিলভাৰ (e) কেলছিয়াম কার্বনেট (f) টিন, (g) ছিলিকন (h) কয়লা (i) বায়ু j) চাবােন (k) মিথেন (l) কার্বন ডাইঅক্সাইড (m) তেজ
উত্তৰঃ মৌলঃ (a) ছ’ডিয়াম, (d) ছিলভাৰ, (f) টিন, (g) ছিলিকন, (1) কার্বন-ডাই-অক্সাইড।
মিশ্রণঃ (b) মাটি, (c) চেনিৰ দ্ৰৱণ, (h) কয়লা, (i) বায়ু, (j) চাবােন, (m) তেজ।
যৌগঃ (e) কেলছিয়াম কার্বনেট, (k) মিথেন।

11. তলৰ কোনবিলাক ৰাসায়নিক পৰিৱর্তন?
(a) উদ্ভিদৰ বৃদ্ধি।
(b) লােত মামৰে ধৰা।
(c) লােৰ গুড়ি আৰু বালি মিহলিকৰণ।
(d) খাদ্য ৰন্ধন।
(e) খাদ্য হজম হােৱা।
(f) পানী গােটম।

(g) মমবতি জ্বলােৱা।
উত্তৰঃ ৰাসায়নিক পৰিৱর্তনবােৰ হ’ল-
(b) লােত মামৰে ধৰা।
(d) খাদ্য ৰন্ধন।
(e) খাদ্য হজম হােৱা।
(g) মমবতি জ্বলােৱা।